Bạn đang có ý định du học và thắc mắc liệu mình có thể đi làm thêm để trang trải chi phí hay tích lũy kinh nghiệm không? Đây là một câu hỏi rất phổ biến và hoàn toàn chính đáng của nhiều bạn trẻ. Mình hiểu rằng, việc tự chủ tài chính một phần, hoặc ít nhất là có thêm một khoản thu nhập để chi tiêu cá nhân, là mong muốn của rất nhiều du học sinh.
Tuy nhiên, việc du học sinh làm thêm được không không phải là điều đơn giản, mà nó phụ thuộc rất nhiều vào quy định của từng quốc gia, loại visa bạn đang sở hữu và thậm chí là loại hình công việc bạn muốn làm. Nếu không tìm hiểu kỹ và tuân thủ đúng luật pháp, bạn có thể gặp rắc rối lớn, thậm chí bị trục xuất khỏi nước sở tại.
Trong bài viết này, mình sẽ giải đáp chi tiết thắc mắc về việc du học sinh làm thêm ở các quốc gia phổ biến, chia sẻ những kinh nghiệm thực tế để bạn vừa có thêm thu nhập, vừa đảm bảo việc học và không vi phạm quy định. Hãy cùng tìm hiểu nhé!
I. Du học sinh làm thêm được không? Quy định chung và sự khác biệt giữa các quốc gia
Về cơ bản, đa số các quốc gia đều cho phép du học sinh làm thêm để trang trải chi phí sinh hoạt. Tuy nhiên, có những quy định rất cụ thể về số giờ làm việc, loại công việc được phép, và điều kiện để được cấp phép làm thêm.
1. Quy định chung về việc làm thêm của du học sinh
- Giới hạn giờ làm việc: Hầu hết các quốc gia đều quy định du học sinh chỉ được làm thêm tối đa 20 giờ/tuần trong kỳ học chính (part-time). Trong các kỳ nghỉ lễ, nghỉ hè, hoặc kỳ nghỉ đông, du học sinh có thể được làm việc toàn thời gian (full-time) với số giờ không giới hạn.
- Loại công việc được phép: Thông thường, du học sinh chỉ được làm các công việc không yêu cầu chuyên môn cao, không cạnh tranh với người bản xứ và không ảnh hưởng đến việc học. Các công việc này thường là trong khuôn viên trường hoặc những ngành dịch vụ.
- Điều kiện visa: Việc được phép làm thêm thường đi kèm với loại visa du học bạn đang sở hữu. Một số loại visa hoặc chương trình học (ví dụ: các khóa học tiếng Anh ngắn hạn) có thể không cho phép làm thêm.
- Đăng ký và cấp phép: Bạn có thể cần phải đăng ký số an sinh xã hội (Social Security Number – SSN ở Mỹ, Tax File Number – TFN ở Úc, SIN ở Canada…) để được làm việc hợp pháp và đóng thuế.
2. Quy định làm thêm tại các quốc gia du học phổ biến
Mỗi quốc gia có những chính sách riêng, bạn cần nắm rõ để tránh vi phạm.
a. Du học sinh làm thêm tại Mỹ
- Quy định chung: Du học sinh theo visa F-1 chỉ được phép làm thêm tối đa 20 giờ/tuần trong khuôn viên trường (on-campus) trong kỳ học chính. Trong các kỳ nghỉ, bạn có thể làm việc toàn thời gian (40 giờ/tuần) trong khuôn viên trường.
- Làm việc ngoài khuôn viên trường (off-campus): Rất hạn chế. Sinh viên quốc tế cần được Cục Di trú và Nhập tịch (USCIS) cấp phép thông qua chương trình OPT (Optional Practical Training) hoặc CPT (Curricular Practical Training). CPT thường dành cho các công việc liên quan đến chương trình học và là một phần của khóa học (thực tập có trả lương). OPT dành cho sinh viên sau khi tốt nghiệp hoặc hoàn thành ít nhất một năm học.
- Lưu ý quan trọng: Làm việc ngoài khuôn viên trường mà không có giấy phép là bất hợp pháp và có thể dẫn đến việc bị trục xuất. Mình đã từng chứng kiến một trường hợp bạn sinh viên bị buộc về nước vì làm việc “chui” ở một nhà hàng Việt.
b. Du học sinh làm thêm tại Canada
- Quy định chung: Du học sinh có giấy phép học tập (study permit) thường được phép làm thêm tối đa 20 giờ/tuần trong kỳ học chính và làm toàn thời gian trong các kỳ nghỉ (nghỉ đông, nghỉ hè).
- Điều kiện:
- Bạn phải có Giấy phép học tập hợp lệ.
- Bạn phải đăng ký khóa học toàn thời gian (full-time) tại một Designated Learning Institution (DLI) – trường học được chính phủ Canada công nhận.
- Bạn phải có Số Bảo hiểm Xã hội (Social Insurance Number – SIN).
- Loại công việc: Có thể làm việc trong hoặc ngoài khuôn viên trường.
c. Du học sinh làm thêm tại Úc
- Quy định chung: Du học sinh theo visa subclass 500 được phép làm thêm tối đa 48 giờ/2 tuần (trung bình 24 giờ/tuần) trong kỳ học chính. Trong các kỳ nghỉ, không giới hạn giờ làm việc.
- Điều kiện:
- Visa của bạn có điều kiện cho phép làm việc.
- Bạn đã bắt đầu khóa học.
- Có Mã số thuế (Tax File Number – TFN).
- Lưu ý đặc biệt: Trong giai đoạn đại dịch COVID-19, Úc từng dỡ bỏ giới hạn giờ làm việc cho sinh viên quốc tế để hỗ trợ nguồn lao động. Tuy nhiên, quy định này đã được khôi phục về mức 48 giờ/2 tuần từ ngày 01/07/2023. Bạn cần cập nhật thông tin thường xuyên từ Bộ Nội vụ Úc (Department of Home Affairs).
d. Du học sinh làm thêm tại Anh
- Quy định chung: Sinh viên quốc tế có visa Tier 4 (General) thường được phép làm thêm tối đa 20 giờ/tuần trong kỳ học chính. Trong các kỳ nghỉ, có thể làm toàn thời gian.
- Điều kiện:
- Bạn đang học tại một tổ chức giáo dục được cấp phép (Tier 4 sponsor).
- Bạn đang theo học khóa học ở cấp độ cử nhân trở lên.
- Có National Insurance Number (NINo).
- Lưu ý: Không phải tất cả các khóa học đều cho phép làm thêm. Các khóa học ngắn hạn hoặc dưới cấp độ đại học thường không được phép làm việc.
e. Du học sinh làm thêm tại Đức
- Quy định chung: Du học sinh có thể làm thêm tối đa 140 ngày làm việc toàn thời gian (full-time) hoặc 280 ngày làm việc bán thời gian (part-time) mỗi năm.
- Lưu ý: Nếu làm việc vượt quá giới hạn này, bạn sẽ cần giấy phép làm việc từ Cơ quan Việc làm Liên bang (Federal Employment Agency) và Cơ quan Đăng ký Người nước ngoài (Foreigners’ Registration Office).
II. Lợi ích và thách thức khi du học sinh làm thêm
Làm thêm mang lại cả lợi ích và thách thức mà bạn cần cân nhắc.
1. Lợi ích khi du học sinh làm thêm
- Hỗ trợ tài chính: Đây là lợi ích rõ ràng nhất, giúp bạn trang trải một phần học phí, sinh hoạt phí, hoặc có thêm tiền để chi tiêu cá nhân, giảm gánh nặng cho gia đình.
- Tích lũy kinh nghiệm làm việc: Bạn sẽ học được cách làm việc trong môi trường chuyên nghiệp, rèn luyện kỹ năng mềm (giao tiếp, làm việc nhóm, quản lý thời gian), và hiểu hơn về văn hóa làm việc của nước sở tại. Kinh nghiệm này rất có giá trị cho hồ sơ xin việc sau này.
- Cải thiện khả năng ngôn ngữ: Giao tiếp với đồng nghiệp và khách hàng bằng tiếng Anh (hoặc ngôn ngữ bản địa) sẽ giúp bạn nâng cao trình độ ngoại ngữ một cách tự nhiên.
- Mở rộng mối quan hệ: Bạn sẽ gặp gỡ nhiều người mới, từ đó xây dựng mạng lưới quan hệ xã hội, thậm chí là có thể tìm được người giới thiệu việc làm sau này.
- Hòa nhập văn hóa: Làm thêm giúp bạn tiếp xúc sâu hơn với đời sống, phong tục, và con người của đất nước bạn đang du học.
Mình có một người bạn làm thêm ở một quán cà phê tại Úc. Cậu ấy kể rằng, ngoài việc kiếm thêm thu nhập, cậu ấy còn học được cách pha chế nhiều loại cà phê khác nhau, cách giao tiếp với khách hàng từ nhiều nền văn hóa và đặc biệt là cải thiện kỹ năng nghe tiếng Anh của mình một cách đáng kể.
2. Thách thức và rủi ro khi du học sinh làm thêm
- Ảnh hưởng đến việc học: Nếu không biết cách cân bằng, việc làm thêm có thể ngốn quá nhiều thời gian và năng lượng, khiến bạn không đủ sức tập trung cho việc học.
- Sức khỏe: Làm việc quá sức có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe thể chất và tinh thần, gây căng thẳng, mệt mỏi.
- Rủi ro pháp lý: Làm việc vượt quá giờ quy định, làm việc “chui” không có giấy phép, hoặc làm việc trong các ngành nghề không được phép là bất hợp pháp. Hậu quả có thể là bị phạt tiền, bị hủy visa, hoặc thậm chí là bị trục xuất và cấm nhập cảnh trong tương lai.
- Phân biệt đối xử: Đôi khi, du học sinh có thể gặp phải tình trạng bị trả lương thấp hơn so với người bản xứ hoặc bị đối xử không công bằng.
III. Kinh nghiệm tìm việc làm thêm cho du học sinh và những điều cần lưu ý
Để quá trình làm thêm của bạn suôn sẻ và hiệu quả, hãy tham khảo những kinh nghiệm sau:
1. Chuẩn bị hồ sơ xin việc cơ bản
- Resume/CV: Chuẩn bị một bản sơ yếu lý lịch ngắn gọn, chuyên nghiệp bằng tiếng Anh. Tập trung vào kinh nghiệm (dù là ở Việt Nam) và các kỹ năng mềm có liên quan.
- Thư xin việc (Cover Letter): Viết một bức thư ngắn gọn bày tỏ sự quan tâm của bạn đến vị trí công việc.
- Giấy tờ tùy thân: Luôn mang theo giấy tờ tùy thân (hộ chiếu, visa) khi đi phỏng vấn.
2. Các kênh tìm việc làm thêm phổ biến
- Trong khuôn viên trường (On-campus jobs): Đây là lựa chọn an toàn và thuận tiện nhất. Các công việc như trợ giảng, nhân viên thư viện, nhân viên căng tin, nhân viên hỗ trợ sinh viên… Hãy hỏi phòng việc làm sinh viên (Career Services) hoặc phòng ban trong trường.
- Bảng tin của trường: Nhiều trường có bảng tin vật lý hoặc trực tuyến đăng tải thông tin tuyển dụng.
- Website tìm việc làm trực tuyến:
- Mỹ: Indeed.com, Glassdoor.com, LinkedIn.
- Canada: Job Bank, Indeed.ca, LinkedIn.
- Úc: Seek.com.au, Indeed.com.au, Gumtree.
- Anh: Gov.uk (tìm việc làm), Indeed.co.uk, Reed.co.uk.
- Đức: Jobbörse (Federal Employment Agency), Indeed.de.
- Mạng lưới quan hệ: Hỏi bạn bè, người thân, hoặc các hội nhóm du học sinh Việt Nam tại địa phương. Đây là kênh rất hiệu quả để tìm được các công việc “ngon”.
- Trực tiếp đến các cửa hàng/nhà hàng: Một số nhà hàng, quán cà phê, cửa hàng tiện lợi treo biển “Now Hiring” (Đang tuyển dụng). Bạn có thể ghé vào hỏi trực tiếp.
3. Một số công việc làm thêm phổ biến
- Nhân viên phục vụ (Waiter/Waitress), phụ bếp (Kitchen Hand), rửa chén (Dishwasher) tại nhà hàng/quán ăn: Phổ biến nhất và dễ tìm.
- Nhân viên bán hàng (Sales Associate), thu ngân (Cashier) tại các cửa hàng bán lẻ: Yêu cầu kỹ năng giao tiếp tốt.
- Trợ lý/Trợ giảng (Teaching Assistant/Research Assistant) trong trường: Yêu cầu học lực tốt và mối quan hệ với giáo sư.
- Gia sư (Tutor): Dạy tiếng Anh hoặc các môn học khác cho học sinh cấp dưới.
- Shipper/Giao hàng (Delivery Driver): Yêu cầu có xe và giấy phép lái xe hợp lệ.
- Dọn dẹp (Cleaner): Có thể làm tại các tòa nhà văn phòng hoặc hộ gia đình.
4. Những điều cần lưu ý khi làm thêm
- Luôn ưu tiên việc học: Đây là mục đích chính của bạn khi du học. Đừng để việc làm thêm ảnh hưởng đến kết quả học tập, vì nếu điểm kém hoặc không đạt yêu cầu, bạn có thể bị hủy visa.
- Tìm hiểu kỹ về quyền lợi và nghĩa vụ: Nắm rõ mức lương tối thiểu, quyền lợi về bảo hiểm, thuế, và các quy định về hợp đồng lao động.
- Đừng làm việc “chui”: Tuyệt đối không làm việc không có giấy phép hoặc vượt quá giờ quy định. Rủi ro là rất lớn và hậu quả thì khôn lường.
- Bảo vệ bản thân: Cẩn trọng với các lời mời làm việc “quá tốt” hoặc các công việc không rõ ràng.
- Đóng thuế đầy đủ: Khi có thu nhập, bạn có nghĩa vụ đóng thuế. Hãy tìm hiểu về hệ thống thuế của nước sở tại.
Một câu chuyện đáng suy ngẫm: Một người bạn của mình vì muốn kiếm thêm nhiều tiền nên đã làm thêm quá giờ quy định và bị phát hiện trong một đợt kiểm tra của cơ quan di trú. Hậu quả là bạn ấy phải về nước ngay lập tức và không bao giờ có thể quay lại du học. Đây là một bài học đắt giá về việc tuân thủ pháp luật.
IV. Lời kết: Làm thêm đúng cách để có trải nghiệm du học trọn vẹn
Vậy câu trả lời cho câu hỏi “du học sinh làm thêm được không” là CÓ, nhưng phải đúng cách và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật của quốc gia bạn đang du học.
Việc làm thêm không chỉ giúp bạn có thêm thu nhập mà còn là cơ hội tuyệt vời để rèn luyện kỹ năng, mở rộng mối quan hệ và hòa nhập sâu hơn vào văn hóa bản địa. Tuy nhiên, hãy luôn đặt việc học lên hàng đầu và đừng bao giờ đánh đổi tương lai của mình bằng những rủi ro pháp lý không đáng có.
Hy vọng những chia sẻ về kinh nghiệm và quy định làm thêm này sẽ giúp bạn có cái nhìn rõ ràng hơn và đưa ra những quyết định sáng suốt cho hành trình du học của mình. Chúc bạn có một hành trình du học thật thành công, ý nghĩa và đầy ắp những trải nghiệm tuyệt vời!
